PROGRAMMA 2017

Rijks

Masters Of The Golden Age

Paintings

Of The Gallery Of Honour

TASCHEN

Judaïca

Naast de BOEKENBON accepteren wij ook de VVV-BON en de IRISCHEQUE

Oorlog bestond niet,  Fieke van Heeks Heeks

MAINZER BEOBACHTER

Forum Romanum

Alexander Smarius werkt als docent klassieke talen aan het Amsterdamse Vossiusgymnasiumen is een van de vriendelijkste mensen die ik ken. Zo nu en dan lunchen we in de IJsbreker. Dat we allebei van mening zijn dat de Bijbel net zo goed als de meer seculiere Griekse en Romeinse teksten behoort tot het gedeelde erfgoed van de mensheid, schept natuurlijk een band.

De laatste keer dat we lunchten, afgelopen donderdag, deed hij me een boekje cadeau dat hij net had geschreven: Het Forum Romanum. Het is een handig gidsje voor wie er voor het eerst komt. Zo iemand heeft zo’n gids ook nodig, want het Forum is geen makkelijke verzameling monumenten. Pompeii, Ostia en Herculaneum bieden een rechtstreekse kennismaking met het dagelijks leven, waar je meteen iets van begrijpt; het Forum is daarentegen een politieke symbool dat te verheven is voor zo’n direct contact. De grote bouwwerken in Palmyra, Baalbek, Petra of Luxor/Karnak zijn ook indrukwekkend zonder dat je weet wat ze voorstellen; het Forum is echter helemaal zo monumentaal niet. Bezoekers aan de Limes Tripolitanus ofPersepolis hebben zich doorgaans grondig voorbereid, terwijl het Forum Romanum juist is ingericht op dagjesmensen. Gek genoeg is er, althans bij mijn weten, geen gids die je ter plekke kunt meenemen.

Smarius weet goed waar hij mee bezig is. De meeste gidsen beginnen hun wandeling bij de ingang bij de tempel van Faustina of bij de trap vanaf het Capitool. Dat betekent dat je altijd begint met een monument uit de Volle Keizertijd, wat in feite betekent dat je aan het einde begint. Smarius vertrekt bij de tempel van Castor en Pollux en vertelt dat die is opgericht na de slag bij het Regillijnse Meer. Dat is een obscuur gevecht uit de vroege vijfde eeuw, waarin de Romeinen, die enkele jaren daarvoor een republiek waren geworden, verhinderden dat hun koning terugkeerde. De betekenis van het Forum, als het centrale plein van een stadsrepubliek die zéér gehecht was aan zijn anti-monarchisme, is zo meteen duidelijk.

Smarius vermijdt de fout die we ook in Ancient History Magazine (neem een abonnement!) willen vermijden: het gebruik misbruik van Renaissance-etsen of classicistische schilderijen. Dat gebeurt in publicaties over de oude wereld helaas heel veel. Ik zou een rijk man zijn als ik elke keer een euro had gekregen wanneer het beroemde schilderij van Rembrandt is gebruikt om een verhaal over de Opstand van de Bataven te illustreren. De enige reden om dit soort afbeeldingen te gebruiken, is dat ze rechtenvrij zijn. Het straalt dan ook vooral goedkoopte uit en is didactisch catastrofaal: mensen plaatsen nu de Bataafse Opstand in de Gouden Eeuw.

Niet dat oude afbeeldingen helemaal nutteloos zijn. Smarius neemt bijvoorbeeld een oude gravure op van de ereboog van Titus, omdat de lezer zo begrijpt dat wat tegenwoordig valt te zien, grotendeels een negentiende-eeuwse reconstructie is. Verder maakt hij veel gebruik van foto’s van de fraaie maquette die Guido Cuyt, de erevoorzitter van deAVRA, heeft gemaakt. De best-gekozen illustratie is een fragment uit het handschrift van de Einsiedeln Anonymus, een monnik die in de tijd van Karel de Grote (of iets later) Rome bezocht en enkele inscripties noteerde die er nu niet meer zijn. Smarius heeft gelijk dat mensen erop moeten worden gewezen hoe we aan onze informatie komen.

Ik wil niet helemáál onkritisch zijn. Een gekleurde reconstructie van het interieur van de Basilica Julia zou handiger zijn geweest dan de huidige zwartwitprent. Uitgeverij Primavera had een tekenaar kunnen vragen die te maken. Ik zou er zelf ook niet voor hebben gekozen vragen in de tekst op te nemen. Smarius legt weliswaar uit dat die vragen er zijn als hulpmiddel om te leren kijken, maar ik denk dat veel mensen dit schools zullen vinden, en er zijn echt méér mensen geïnteresseerd in de Oudheid dan alleen de gymnasiumleerlingen voor wie dit boekje primair is bedoeld.

Dit gezegd zijnde: Smarius helpt degenen die voor het eerst op het Forum staan, werkelijk op weg. Ik kan Het Forum Romanum echt aanraden. Het is namelijk, zoals ik al zei, geen makkelijke verzameling monumenten. Als je eerste bezoek plaatsvindt zonder goede gids, zal het gegarandeerd een afknapper zijn: een blakerend heet dal in een drukke stad, vol met oud puin. Met zo’n kennismaking is niemand gediend.

S.P.Q.R. - ROMENIEUWS

VERENIGING VAN ROMELIEFHEBBERS

Nieuw handig boekje over het Forum Romanum

Zopas verscheen bij uitgeverij Primavera Pers een handig boekje over één van de meest uitdagende bezienswaardigheden van de antieke wereld: het Forum Romanum. Het boekje is rijk geïllustreerd met archeologische reconstructies, waaronder de recente maquette van ons gewaardeerde clublid en Romuluswinnaar Guido Cuyt, ere-voorzitter van de Antwerpse Vereniging voor Romeinse Archeologie (AVRA). Het boekje bevat ook historische prenten, Romeinse munten, tekeningen en een overzichtelijk plattegrondje. Deze Forum Romanum-uitgave werd geschreven door docent klassieke talen Alexander Smarius en is ontstaan uit zijn eigen Romeinse worsteling van destijds, het moment dat iedereen wel heeft meegemaakt, wanneer je het Forum Romanum voor de eerste keer bezoekt.

“Het Forum Romanum is inderdaad een schier onneembare vesting voor wie de site het eerst bezoekt. Ik wilde een boekje maken dat ikzelf als jongeman goed had kunnen gebruiken om er iets van te begrijpen. Het boekje, dat bedoeld is om ter plaatse te gebruiken, ontstond eigenlijk al in 2001, toen een eerste en veel beperkter versie werd samengesteld met hulp van het (toen nog niet koninklijke) Nederlands Instituut te Rome. Het basisidee, namelijk de bezoeker te leren kijken door stimulerende vragen, is voor de nieuwe uitgave gehandhaafd, maar voor het overige is het Forummateriaal voor 80 tot 90% volledig herschreven”, vertelt Alexander Smarius.

Het Forum Romanum was het kloppende hart van het Romeinse Rijk, de plaats waar van oudsher de beslissingen over oorlog en vrede werden genomen. Toen de Romeinen ‘meesters van de wereld’ waren geworden, kreeg het Forum een grondige facelift: het werd een fonkelend pronkplein van marmer. Dat marmer is grotendeels verdwenen. Wat ooit het centrum van de wereld was, is nu een op het eerste gezicht weinig aantrekkelijke massa baksteen en beton. Maar voor wie weet waarop hij of zij moet letten heeft het Forum Romanum veel te bieden.

Dit boekje biedt hulp bij die ontdekkingstocht. Korte beschrijvingen op basis van de meest recente inzichten worden afgewisseld met sturende vragen, waarmee de bezoeker op veelzeggende details gewezen wordt. Met deze prikkeling van de verbeelding komt het Forum in volle glorie tot leven. Door het handige formaat en het beperkt aantal bladzijden (32) is het zonder problemen op zak te steken en mee te nemen tijdens je wandeling doorheen het Forum.

Deze uitgave is een uiterst handig gebruiksinstrument om allerlei zaken, zoals die vreemde zuil, die opeengestapelde hoop stenen, … snel te kunnen identificeren en er wat meer over te weten te komen. Een ideaal hulpmiddel voor gebruik tijdens een Romereis met de klas maar evenzeer nuttig voor wie dacht (bijna) alles van het Forum Romanum te weten. Los daarvan is het hoe dan ook een actuele update en opfrisser van je parate kennis omtrent deze archeologische site.

Alexander Smarius denkt eraan in de toekomst ook andere onderwerpen op deze manier te belichten in de reeks ‘Met het oog op Rome’. In de pijplijn zitten een deeltje over de Sint-Pietersbasiliek en de Vaticaanse Musea, en eentje over Caravaggio, Bernini en Borromini. We kijken er alvast naar uit.

Met het oog op Rome
Het Forum Romanum
Auteur: Alexander Smarius
32 pagina’s, met plattegrond op uitklapbare flap
30 illustraties